S

 

S. WELTFRIEND, firma handlowa przy ul. Wojciechowskiego (►Gliwickiej) 8; w latach 20. XX wieku zajmująca się sprzedażą owoców, warzyw, kiszonych ogórków, kapusty.
AUM, zesp. 1 sygn.2397.

SAARLANDWEG, zob. ul. Józefa ►Ciemały.

SAMOPOMOC CHŁOPSKA, organizacja z siedzibą w Załężu przy ul. Wojciechowskiego (ob. ►ul. Gliwicka); skupiała 24 członków (głównie chłopów małorolnych), którzy brali udział m.in. w akcji hodowlanej.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 560.

SANACJA, obóz polityczny związany z władzami państwowymi po przewrocie majowym (1926), niejednolity ideologicznie; po 1926 roku w jego skład na terenie Załęża, ►Załęskiej Hałdy i Kolonii im. Ignacego ►Mościckiego weszli działacze ►Polskiej Partii Socjalistycznej, ►Narodowej Partii Robotniczej; w ►Wyborach komunalnych 1926 sanacja wystąpiła pod nazwą Polskie Zjednoczenie Pracowników Społecznych i Zawodowych; w skład obozu wchodziły ►Partie polityczne: ►Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, ►Narodowo-Chrześcijańskie Zjednoczenie Pracy, ►Paramilitarne organizacje, ►Związek Powstańców Śląskich, Związek Strzelecki (zob. ►Związek Strzelecki Załęże i ►Związek Strzelecki Załęska Hałda), ►Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, ►Związek Rezerwistów w Załężu, ►Związek Podoficerów Rezerwy, organizacje młodzieżowe (zob. ►Ruch młodzieżowy), Oddziały Młodzieży Powstańczej (zob. ►Oddział Młodzieży Powstańczej Załęże, ►Oddział Młodzieży Powstańczej na Kolonii im. Ignacego Mościckiego), ►Kobiece organizacje (zob. ►Towarzystwo Polek w Załężu, Towarzystwo Polek (sanacyjne), Towarzystwa Młodych Polek (zob. ►Towarzystwo Młodych Polek na Kolonii im. Ignacego Mościckiego), ►Związki zawodowe (►Generalna Federacja Pracy); działacze: Franciszek ►Długiewicz, Franciszek ►Fesser, Paweł ►Jacek, Zofia ►Magryś, Józef ►Magryś, Józef ►Słomka, Antoni ►Zagórski.

SANDSTRAßE zob. ►Wolnego Józefa ulica

SANKT AGNES JUNGFRAUEN, zob. ►Sankt Agnes (St. Agnes) Verein.

SANKT AGNES (St. Agnes) Verein, od 1939 roku Jungfrauen, katolicka organizacja niemieckiej młodzieży żeńskiej, założona w 1909 roku, prowadziła działalność religijną (m.in. wspólną modlitwę różańcową), kulturalno-oświatową (m.in. wyświetlanie przeźroczy), w zakresie wychowania fizycznego (gimnastykę prozdrowotną), jubileusz 30-lecia obchodzono w sali klasztornej ss. ►Jadwiżanek (wtedy zmieniono nazwę na Sankt Agnes Jungfrauen); prezesem była Hilde Kurek, opiekunem ks. Konstanty Niechoj.
AKAD, zesp. 77, sygn. 9.

SAPA Józef (21 I 1881, Załęże – po 1939), działacz narodowo-niepodległościowy; przed 1918 rokiem księgarz; założyciel towarzystwa ►Jedność w Załężu; członek ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, startował w wyborach komunalnych w Katowicach (1926) z listy chadeckiej, mieszkał przy ul. Wojciechowskiego (dziś ►Gliwickiej). Ojciec Stanisława ►Sapy.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 135.

SAPA Stanisław (8 II 1903, Załęska Hałda – 23 XI 1963, Katowice), pseud. Stary Pies, działacz młodzieżowy, harcerz. Był pionierem harcerstwa w Katowicach, założycielem i pierwszym drużynowym ►Pierwszej Harcerskiej Drużyny im. Bolesława Chrobrego w Załężu (6 VI 1920), od XI 1920 ►Drugiej Harcerskiej Drużyny im. Jana III Sobieskiego, po 1922 komendantem w Górnośląskim Okręgu Męskim Związku Harcerstwa Polskiego, delegatem na I kongres instruktorów harcerskich w Brześciu nad Bugiem, w l. 1926–1928 komendantem Męskiego Katowickiego Hufca Harcerskiego, od 1928 członkiem Zarządu Komendy Męskiej Chorągwi Śląskiej Związku Harcerstwa Polskiego w Katowicach; uczestniczył w Zlocie Harcerskim w Spale (1935). W 1939 wrócił do pracy w Pierwszej Harcerskiej Drużynie im. Bolesława Chrobrego w Załężu, po wybuchu II wojny światowej należał do jej tajnych struktur i brał udział w ►ruchu oporu (sekretarz Tajnej Drużyny Harcerskiej). W l. 1945–1950 (po amputacji nóg) prowadził ograniczoną działalność w harcerstwie. Syn ►Józefa Sapy. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Załężu.
T. Czylok: O tych co tworzyli górnośląskie harcerstwo. „Harcerstwo” 1994, nr 6; Harcerski Krzyż. W hołdzie katowickim instruktorom. Katowice [b.r.w.].

SARITAS, hotel przy ►ul. J. Wolnego 14 w Załężu, mieszczący się w domu wybudowanym w 1958 (początkowo siedziba biur ►Przedsiębiorstwa Robót Kolejowych nr 5) zaapaptowanym na początku XXI w. na potrzeby hotelu (24 pokoje, 72 miejsca noclegowe).
saritaskatowice.dobrynocleg.pl.

SCHABON, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 4,91 m, zgłębiony w l. 1841–1842; nazwa o nieustalonym rodowodzie.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

SCHAFFGOTSCH Joanna (1842–1910), z d. Gryzik, przybrana córka ►Karola Goduli, żona Hansa Ulryka von Schaffgotscha; w 1848 po śmierci przybranego ojca przejęła olbrzymi majątek, w skład którego weszły m.in. dobra załęskie, w tym ►kopalnia „Kleofas” i ►kopalnia „Jenny”.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

SCHAFGOTSCHSTRASSE zob. ►Pokoju ulica

SCHIKORA & WOLFF, spółka zał. 1893, właścicielem był Otto Wolff, w 1897 otrzymał koncesję na budowę ►linii tramwajowej Świętochłowice – Hajduki, Załęże – Katowice – Zawodzie – Bagno – Mysłowice; w 1898 przekazał swoje prawa konsorcjum kilku domów handlowych z Wrocławia, Norymbergii, Katowic.
Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SCHLESISCH-DOMBROWAER EISENBAHN BETRIEBS GESELSCHAFT Gmbh, zob. ►Śląsko-Dąbrowskie Towarzystwo Kolejowe Eksploatacyjne.

SCHLESISCHE KLEIEBAHN, zob. ►Śląskie Kolejki SA.

SCHNEIDER Ludwig (23 III 1854, Namysłów – 29 XII 1943, Złoty Stok), architekt; opracował projekty 40 kościołów w stylu neogotyckim neoromańskim i neobarokowym, po 1905 odwoływał się do rozwiązań modernistycznych (na Górnym Śląsku, w rejencji opolskiej i na Morawach); są to m.in. „nowy” kościół p.w. św. Bartłomieja w Szobiszowicach, p.w. Narodzenia NMP w Bojkowie, Jana i Pawła w Dębie oraz ►p.w. św. Józefa w Załężu.
https://www.gliwiczanie.pl/Reportaz/tworcy/Schneider/Schneider.htm.

SCHNEIDER Wilhelm Józef (9 VII 1909, Załęże – 28 XII 1988, Chorzów), lekkoatleta, olimpijczyk, najwybitniejszy tyczkarz okresu międzywojennego. Był zawodnikiem klubów: KS ►06 Katowice (1929), Pogoni Katowice (1930–1933 i 1935–1939), Stadionu Królewska Huta (1934). W latach 1931–1938 14-krotnie wystąpił jako reprezentant Polski w meczach międzypaństwowych (10 zwycięstw indywidualnych), uczestniczył w Igrzyskach Olimpijskich w 1936 i ME w 1938 roku. Osiągnięcia: 6 (6–4–0) medali MP (1934–1939) – 1 m. w skoku o tyczce (1934, 1937–1939), w skoku o tyczce w hali (1935, 1937), 2 m. w skoku o tyczce (1935, 1937), 50 m przez płotki w hali (1935, 1937); trzy razy pobił rekord Polski w skoku o tyczce: 3,975 m (1935), 4,10 (1935) i 4,14 (1935). W 1939 walczył w kampanii wrześniowej. Po wojnie był działaczem i trenerem w AKS Chorzów i sędzią lekkoatletycznym na Śląsku.
B. Tuszyński, H. Kurzyński: Od Chamonix i Paryża do Vancouver. Leksykon olimpijczyków polskich 1924–2010. Warszawa 2010; H. Kurzyński, S. Pietkiewicz, M. Rynkowski: Od Adamczaka do Zasłony. Leksykon lekkoatletów polskich okresu międzywojennego. Mężczyźni. Warszawa 2004. A. Steuer: Z dziejów katowickich klubów sportowych – Pogoń Katowice 1920–1949. W: Kronika Katowic, t. 11. Katowice 2010.

SCHOLASTERIA KRAKOWSKA, Załęże było jedną z 25 wsi łożących od co najmniej XVI w. na utrzymanie scholastyka przy biskupie krakowskim (w wysokości 9 groszy praskich); zaniechano tego w okresie reformacji, ok. 1679 roku pretensje do opłat wznowiono.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie - Załężu. b.r.m.w [Katowice 1955, mps.].

SCHRONISKO ROBOTNICZE GÓRNIKÓW KOPALNI KLEOFAS, budowla w stylu historyzującym; utworzone w 1907 roku dla pracowników przyjezdnych; w 1920 rozbudowane, obecnie siedziba Spółdzielni Mieszkaniowej ►Kleofas.
M. Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice 2015.

SCHRONY PRZECIWLOTNICZE HUTY BAILDON, budowane w latach 1938–1939 w domu mieszkalnym na rogu ul. Gabriela ►Narutowicza i ►18 sierpnia, dla 126 osób, w dwóch oddzielnych obiektach, sześciu izbach, z przedsionkiem, żelbetowe; budowniczy: Gadziński.
AUM zesp.1 sygn.2081.

SCHULSTRAßE zob. ►Zarębskiego Juliusza ulica

SCHWARZENFELD zob. szyb ►Wschodni.

SEKCJA KONDUKTORÓW ZWIĄZKU ZAWODOWEGO KOLEJARZY W ZAŁĘŻU; zob. ►Zjednoczenie Zawodowe Polskie Oddział Kolejarzy w Załężu.
„Katolik Polski” 1923, nr 3.

SIEĆ WYPOŻYCZALNI ROWERÓW MIEJSKICH – CITY BY BIKE, w Załężu obejmująca stacje rowerów: przy ►przystanku kolejowym Katowice-Załęże, przystanku tramwajowym Załęże ul. Wiśniowa, na skrzyżowaniu ulic ►Gliwickiej i św. ►Jana Pawła II, przy dawnej siedzibie ►gminy załęskiej.

SIEDLANOWSKI Marceli (12 I 1884, Warszawa – III 1976, Warszawa), inż., absolwent Wydziału Mechanicznego Politechniki Petersburskiej; w l. 1931–1939 dyrektor ►Huty Baildon – doprowadził do jej rozkwitu; od 1936 jednocześnie pełnił funkcję dyrektora COP – zainicjował budowę Huta Stalowa Wola, był dyrektorem zarządu Zakłady Południowe w Stalowej Woli. W 1944 osadzony w obozie koncentracyjnym Luckenwalde pod Berlinem; po zwolnieniu zamieszkał w Krakowie.
U. Rzewiczok: Huta Baildon i jej twórca. Katowice 2009.

SIEDNER I BRODAWKA, Fabryka Wódek i Likierów, zał. 1 X 1923 w Załężu. Właścicielami byli: Marcin Siedner i Leon Brodawka z Katowic. Mieściła się przy ul. Wojciechowskiego 104 (ob. ►ul. Gliwicka). Zlikwidowana w 1925. Likwidatorem był Max Goldstein.
APK, zesp. Rejestr Handlowy A, sygn. 2002 kat.

SIEDZIBA GMINY ZAŁĘSKIEJ, gmach wybudowany 1897 w stylu neogotyckim z inskrypcją (data budowy) przy ul. Wojciechowskiego (ob. ►ul. Gliwicka). Pierwotnie siedziba mieściła się w 2 budynkach; przed 1924 w tylnym obiekcie znajdował się areszt gminny, a w okresie międzywojennym – siedziba kierownictwa oddziału saperów wojska polskiego, w obiekcie reprezentacyjnym (przednim) – ►Kuchnia Ludowa, ►Izba Matki i Dziecka. Obecnie w budynku funkcjonują: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Zespół Orzekania o Niepełnosprawności, VIII Komisariat Policji.
APK, zesp. Wydział Powiatowy Katowice, sygn.397; G.Grzegorek, M. Bulsa, B. Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. T. 2. Katowice 2017.

SIEROCINIEC, instytucja opieki i wychowania dzieci w wieku 3–18 lat, zał. 1900 przy ►Domu Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek w Załężu. W 1900 przebywało tam 40 dzieci, po przyłączeniu Śląska do Polski także 5 starców; w 1932 sprawowano opiekę nad 26 dziećmi; niektóre dzieci były utrzymywane ze środków Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej. Sierocińcem kierowała s. Damiana.
AKAD, zesp 77, sygn. 3; AKAD, Akta Lokalne, sygn. 3805; Sto lat służby sióstr św. Jadwigi w Katowicach 1899–1999. Katowice 1999.

SILESIA Metall Werke, odlewnia metali kolorowych (głównie fosforobrązu) przy ►ul. J. Zarębskiego (pierwszy obiekt na tej ulicy przy bocznicy kolejowej), zał. 1905 przez Fritza Grützmachera jako filia zakładów Altmanna w Berlinie. Zapoczątkowała rozwój ►przemysłu metalowego w Załężu. Po 1922 w została przekształcona w ►Fabrykę Sprężyn Grützmachera.
AUM, zesp. 2, sygn. 612.

SILESIANA, zob. ►Załężanka.

SILESIANA, laboratorium chemiczno-kosmetyczne przy ►ul. Zamułkowej 3, od 1928 z Fabryką Mydła przy ►ul. F. Anioła 1; właściciel Jan Krzemiński i S-ka. Ostatnia wzmianka w 1947.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 36, 2385.

SKRZEKA JÓZEFA ULICA W ZAŁĘŻU, nazwa została nadana w 1981, wąska, okrężna, w pn. części Załęża, o równoleżnikowym układzie; długości 275 m, asfaltowana; dwustronnie zabudowana; po pd. starsze budownictwo jednorodzinne, po pn. bloki mieszkalne z okresu tzw. Polski ludowej; kolonia ogródków działkowych ►Świt przy kopalni ►Kleofas.

SKWER ANTONIEGO WĘGLARCZYKA, teren zielony w ►Załęskiej Hałdzie, po północno-wschodniej stronie skrzyżowania ►ul. F. Bocheńskiego i ►ul. Załęska Hałda; nazwa nadana uchwałą z 19 XII 2012. Na skwerze postawiono pomnik bohaterom poległym za wolność i demokrację 1939–1945.
https://www.old.katowice.eu/pl/nasze-miasto/dzielnice-place-i-ulice-katowic /place- i- ulice-katowic/skwer-antoniego-weglarczyka.htm

SKWER DANUTY SIEDZIKÓWNY „INKI”, w Osiedlu ►Witosa, przy ul. Piotra ►Bardowskiego; nazwa nadana została uchwałą Rady Miasta Katowice z 30 marca 2017 roku. 

SKWER JERZEGO KUKUCZKI, plac w Załężu, w rejonie ulic ks. Pawła ►Pośpiecha i Macieja ►Ledóchowskiego; nazwa nadana decyzją Rady Miejskiej Katowic z marca 2017 roku.
https://katowice.dlawas.info/wiadomosci

SKWER KARLIKA Z KOCYNDRA (czyli Stanisława Ligonia, 1879–1954), plac na terenie osiedla Wincentego ►Witosa, w rejonie ►Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 7.
https://katowice.dlawas.info/wiadomosci

SKWER OFIAR TRAGEDII 1896 ROKU W KOPALNI KLEOFAS, nazwa placu położonego w Katowicach w rejonie ulic Stanisława ►Kossutha i Wincentego ►Witosa, nadana uchwałą Rady Miasta Katowice z 22 czerwca 2017 roku; zob. ►Katastrofa górnicza w kopalni Kleofas 3–4 III 1986.
https://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/102700/DS-933-17.pdf

SKWER ROTMISTRZA WITOLDA PILECKIEGO, alejki i tereny zielone położone w południowej części ►Osiedla Witosa, na przecięciu ►ul. W. Witosa i ►ul. M. Ossowskiego; nazwa ustanowiona uchwałą Rady Miasta Katowice nr LII/1070/10 z 25 I 2009 (uchwała weszła w życie 31 III 2010); obelisk upamiętniający rotm. Pileckiego (2012); w centralnej części plac zabaw dla dzieci; przy skwerze znajduje się zabytkowy przydrożny krzyż (zob. ►Krzyż – Boża Męka przy ul. W. Witosa).
www.katowice.eu/katowic/skwer-rotmistrza-witolda-pileckiego.

SKWER STANISŁAWA BAREI, plac położony pomiędzy ul. ►Gliwicką i ul. Gabriela ►Narutowicza, przed Cinema City ►Punkt 44 w Załężu; imię reżysera filmowego nadano skwerowi w grudniu 2011 roku na mocy uchwały Rady Miasta Katowice; znajduje się tam miejska wypożyczalnia rowerów.
https://citybybike.pl/news/1-kwietnia-rusza-sezon-rowerowy-w-katowicach/

SŁOMKA Józef (8 II 1893, Staromieście, pow. rzeszowski – 1 IX 1987, Katowice), pedagog. Od 1932 przebywał w Katowicach; kierował ►Szkołą Podstawową nr 24 (1932–1937) i Szkołą Podstawową nr 31 (1937–1939); był organizatorem życia społecznego na ►Kolonii Ignacego Mościckiego; prezesem Towarzystwa Ogródków Działkowych Województwa Śląskiego, redaktorem ►Działkowca Śląskiego; aktywnym działaczem ►Związku Strzeleckiego, któremu zamierzał podporządkować wszystkie inne organizacje działające na Kolonii I. Mościckiego. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Panewnickiej.
A. Steuer: Kolonia imienia Ignacego Mościckiego w Katowicach-Załężu (1927–1939). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

SŁONIK, żłobek i przedszkole integracyjne na osiedlu ►Obroki mieszczące się w budynku jednopiętrowym przy ul. Obroki. Niepubliczny żłobek powstał w I 2011, jest wpisany do rejestru żłobków prowadzonego przez Prezydenta Miasta Katowice; dotowany z Urzędu Miasta oraz w ramach programu „Maluch” z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Po ponad 5 latach funkcjonowania żłobka powstało przedszkole jako kontynuacja edukacji w placówce, gdzie prowadzi się zajęcia plastyczne, rytmiczne, muzyczne i nauki języka angielskiego; do przedszkola przyjmowane są dzieci wymagające wczesnego wspomagania rozwoju czy z orzeczeniem o niepełnosprawności (zajęcia z logopedą, psychologiem, pedagogiem czy fizjoterapeutą w zależności od indywidualnych potrzeb).
https://slonik.katowice.pl/o-nas.

SMART GYM KATOWICE ZAŁĘŻE, Śląski Klub Fitness, założony w 2019 roku w ►Centrum Handlowym Załęże, przy ul. Feliksa ►Bocheńskiego 69; powierzchnia klubu: 2400 m kw., 12 stref ćwiczeń, 80 maszyn siłowych, 77 maszyn cardio, 60 miejsc w sali fitness; strefy: alternatywnej rozgrzewki, cardio, kobiet, chili, eleiko, power, core, funkcjonalna, maszyn półwolnych, maszyn izotonicznych, wolnych ciężarów, sauna, parking.
https://smartgym.club/katowice-zaleze/o-klubie/

SMOK ZIELONY, mural autorstwa Damiana Bochenka, wykonany 4 czerwca 2020 roku, upamiętniający 100. rocznicę otwarcia ►Wysokiego Zamku; inicjatorem powstania muralu było stowarzyszenie ►Zielone Załęże.
https://katowice-zaleze.pl/zaleze-podzamcze-i-smok-zielony-czyli-prawdziwa-historia-w-bajkowych-kolorach/

SODALICJA MARIAŃSKA, organizacja realizująca kult maryjny. Pionierską rolę w rozwoju ruchu sodalicyjnego w diecezji śląskiej odegrała ►parafia św. Józefa w Załężu. Do prekursorów ruchu należał ►ks. Józef Kubis (w l. 30. XX w. prezes Rady Sodalicji Mariańskiej Panien Diecezji Śląskiej). W 1918 w Załężu odbył się pierwszy (z trzech) w dziejach organizacji zjazd sodalicji śląskich. Do 1939 działało 8 sodalicji: kobiet, mężczyzn, młodzieńców, panien i ich niemieckie odpowiedniki. Sodalicje niemieckie: Jungfrau Kongregation (zał. 1901) w 1901 skupiała 105, a w 1937 – 27 członkiń, włączona do Misji Wewnętrznej Diecezji Katowickiej; Marianische Frauen Kongregation (zał. 11 II 1930) w 1931 liczyła 170 członkiń, prezeski: Gertruda Ciepionka, Christine Wilczek, opiekun ks. Paweł Musialik; Männer Kongregation w 1932 gromadziło 96 członków. W l. 1945–1949 funkcjonowały wyłącznie polskie sodalicje, rozwiązane odgórnym zarządzeniem 4 IX 1949. Sodalicja Kobiet: zał. ok. 1930; w 1932 skupiała 315 członkiń, w 1937 – 353; w 1948 – 165; włączona do Misji Wewnętrznej Diecezji Śląskiej; organizowała wycieczki (m.in. do Murcek), opiekowała się chorymi sodaliskami, współpracowała z Kółkiem Komunii Wynagradzającej. Reaktywowana w 1947, funkcjonowała w podzielonej na regiony parafii, zakończyła działalność w 1949; przewodnicząca: Anna Głuch. Sodalicja Młodzieńców (Kongregacja Młodzieńców) pod opieką św. Alojzego, najstarsza na Śląsku, zał. 18 XI 1901, poświęcenie sztandaru 30 VIII 1914; w 1934 liczyła 135 członków, miała własny chór i orkiestrę, prowadziła też teatr, zapoczątkowała tradycję 6 niedziel alojzjańskich. Reaktywowana w 1945, skupiała 40–41 członków i 17 kandydatów, działała niejawnie do 1959 (ks. Brunon Białas); działacze: P. Musioł, J. Czaja; działalność: uczestnictwo w rekolekcjach. Sodalicja Mężów: jedna z dwóch w diecezji katowickiej, w 1932 skupiała 50 członków, w 1937 – 118, włączona do Misji Wewnętrznej Diecezji Katowickiej. Sodalicja Panien (p.w. św. Józefa), zał. 2 II 1901 z inicjatywy członkiń sodalicji w Bogucicach, kierownictwo sprawował ►ks. Józef Kubis, prezeską była Jadwiga Stańczykówna, od 1939 Zofia Sapówna; poświęcenie sztandaru 1905; w 1901 liczyła 104 członkinie, w 1902 – 168, w 1930 – 246, w 1932 – 250, w 1936 – 233. Do 1920 zebrania odbywały się w kościele, następnie w ►Klasztorze Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek (m.in. z rozszerzonym zarządem: Maria Płonka – sekretarz, Maria Knosała, Anna Ogórek, ►Laura Rzyczanka). Sodalicja brała udział w II Tygodniu Mariańskim; w 1918 była organizatorem I Zjazdu Sodalicji Śląskich; prowadziła wspólną działalność kulturalną z Sodalicją Młodzieńców (np. w 1933 realizując przedstawienie Dziecię Maryi). Nie była organizacją polityczną, jednak w okresie plebiscytu obwiniano ją o porażkę zwolenników przyłączenia Górnego Śląska do Polski w Załężu i korzystnych dla Niemiec wyników głosowania w gminie załęskiej; członkinie ripostowały, że u przyczyn niekorzystnych wyników leżał ferment zasiany w szeregach organizacji polskich. W grupie dziewcząt popularnością cieszyły się: czytelnictwo, dyskusje, wycieczki (np. na Górę św. Anny, do Pszowa); włączona do ruchu alojzjańskiego (od 1923 wspólne modlitwy do św. Alojzego); brała udział w zbiórkach na misje zagraniczne; aktywne członkinie uczestniczyły w losowaniu zegarków zakupionych przez proboszcza; prowadziła sekcję eucharystyczna i bibliotekę; od 1935 działała p.n. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej; zakończyła działalność w 1940. Odrodziła się w 1945; w 1947 skupiała 35 członkiń, sekretarz: Jadwiga Oleś; w I–V 1945 organizowała zbiórki dla mieszkańców tych parafii diecezji katowickich, które najbardziej ucierpiały w wyniku działań wojennych; w 1947 przygotowała inscenizację Żywego Różańca (prezentacja na koloniach letnich w Koniakowie i w parafii); ok. 1959 odrodziła się i działała niejawnie (ks. Jerzy Leichmann).
AKAD, zesp. 77, sygn. 15; AKAD, Akta Rzeczowe, sygn. 2524; A. Głąb-Sołtysiak: Sodalicje mariańskie w diecezji śląskiej (katowickiej) w latach 1925–1939. Opole 2013; H. Gwóźdź: Cześć Maryi na Śląsku. Katowice 1937; J. Myszor: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821–1914. Katowice 1991; „Katolik” 1921, nr 42.

SOKOLICA zob. ►Chrószcz Maria

SOŁTYKOWSKI Kazimierz (2 I 1906, Kraków – 21 XI 1978, Katowice), architekt, absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Budowlanej, student ASP w Krakowie; od 1929 roku w Katowicach, zatrudniony w Wydziale Komunikacyjno-Budowlanym Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach; był członkiem zespołu przygotowującego projekt budynku ►Szkoły Podstawowej nr 24, którą zlokalizowano w Kolonii im. Ignacego ►Mościckiego (1930).
A. Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980). Warszawa 2019; https:// www. inmemoriam.architektsarp.pl/pokaz/kazimierz_aleksander_soltykowski,4802

SOŁTYSIE STAWY, grupa akwenów w Załężu powyżej ►Osieka, znane w XVIII w.
L. Musioł: Załęże. Monografia miejscowości i parafii św. Józefa. Stalinogród-Załęże 1956.

SPICHLERZ DWORSKI, budynek na terenie dóbr załęskich, wbudowany w 1933 przez ►Giesche SA.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1442; APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1186.

SPIEL UND EISLAUFVEREIN ZALENZE, organizacja kultury fizycznej założona w 1904 roku, zrzeszała grupy młodzieży z katolickich szkół II i III, od 1905 także nr I; skupiała 70 członków; należała do Okręgu I Spiel und Eislaufverein, w 1910 uczestniczyła w X Kongresie Spiel und Eislaufverein w Gliwicach (1910); uprawiane gry: piąstkówka, tamburyno, trójbój, pięciobój, łyżwiarstwo; ok. 1922 zakończyła działalność.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: Kronika Katowic, t. 8. Katowice 1999.

SPOŻYWCZY PRZEMYSŁ, gałąź gospodarki narodowej; na terenie Załęża zapoczątkowany na przełomie XIX i XX w. uruchomieniem browaru; największy rozwój (12 zakładów) dokonał się w latach 20.–50. XX w., z centrami w rejonie ulic ►Pokoju, ►Gliwickiej (Wojciechowskiego) i ►Załęska Hałda; rozwinęło się zwłaszcza przetwórstwo: mleczarskie (dwie mleczarnie: Heliosz, Elżbieta Elmier) owocowo-warzywne (w tym przed 1939 produkcja konserw owocowych), po 1945 powstały bądź zmieniły nazwę ►Kwaszarnia kapusty i ogórków „Społem”, Vitamin; rybne: ►Elba, ►Ocean; przemysł spirytusowy, wytwórnie wód mineralnych (►Jackisch Julius, ►Paweł Sitko): wędliniarskie (►Wojciech Osypka), produkcja przypraw (Magam, ►Luko).
APK, zesp. Gmina Załęże sygn. 1; Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłu i Handlu sygn. 2990; AUM, zesp. 1, sygn. 2395.

SPÓŁDZIELNIA SPOŻYWCÓW KOPALNI KLEOFAS, założona w 1947 roku, z warsztatem masarskim (według innych źródeł – rzeźnią), piecem z dwoma kotłami, wędzarnią, urządzeniami i narzędziami (do łamania kości itp.).
AUM, zesp. 1, sygn.; APK, zesp. Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego, sygn. 1152.

SPÓŁDZIELNIA SPOŻYWCÓW KOPALNI KLEOFAS W ZAŁĘŻU, zał. 25 IV 1946, od 11 VI 1946 funkcjonowała z radą nadzorczą – przewodniczył jej Alojzy Madera; zarząd tworzyli: ►Seweryn Grzelak, Konstanty Kamieniarz, Fryderyk Plewnia; działały komisje: gospodarczo-handlowa, rewizyjna, społeczno-wychowawcza. Lokal spółdzielni mieścił się w ►Stacji Ratowniczej Kopalni „Kleofas” oraz świetlicy ►Szkoły Przemysłowej Kopalni „Kleofas”; podległo jej 6 sklepów (3 spożywcze, 2 rzeźnickie, 1 tekstylny); była członkiem Zrzeszenia Spółdzielni Spożywców, Związku Rewizyjnego, Banku Gospodarstwa Krajowego. W 1948 nastapiła fuzja z Spółdzielnią Spożywców Kopalni „Wieczorek” w Janowie.
APK, zesp. Rejestr Handlowy sygn. SII 308 Katowice.

STACHA Ludwik (16 VIII 1884, Załęska Hałda – ?), działacz niepodległościowy, członek ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska; pracownik przedsiębiorstwa Las Załęski.
APK zesp. Giesche SA 5037.

STACHOWICZ Ernest (25 IX 1899, Załęże – ?), powstaniec śląski, brał udział we wszystkich powstaniach śląskich; działacz plebiscytowy, w 1920 roku aresztowany przez Niemców, ciężko ranny w 1921; w 1939 uciekł z terenów zajętych przez wojska niemieckie, tułał się po wschodnich kresach Polski, inwalida wojenny; jego majątek został zagrabiony przez Niemców, a rodzina wysiedlona; odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasług, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Niepodległości.

STACJA KOLEJOWA KATOWICE-ZAŁĘŻE, przystanek, na ►linii kolejowej nr 137, ustanowiony w 1957; w l. 2014–2015 dokonano generalnej przebudowy.

STACJA OPIEKI NAD MATKĄ I DZIECKIEM HUTY BAILDON, powstała w II połowie lat 40. XX w. w hucie ►Baildon, podlegała oddziałowi socjalnemu zakładu; w jej strukturze była m.in. mleczarnia; zlikwidowana na początku lat 50. XX w.).
APK, zesp. Centralny Zarząd Przemysłu Hutniczego, sygn. 1269.

STACJA OPIEKI NAD MATKĄ I DZIECKIEM w ZAŁĘŻU, instytucja podległa Wydziałowi Opieki Społecznej Magistratu w Katowicach, zał. 1926 w ►Kuchni Mlecznej, w IV 1928 przeniesiona do dawnego ►gmachu gminy przy ul. Wojciechowskiego 99. Placówką kierowali: dr Szczepański i dr Józef Głuch.
„Wiadomości Administracyjne Miasta Katowice” 1929, nr 1 i 1933, nr 1; „Polonia” 1928, nr 129.

STANIKOWA Anna ([?] – 17 V 1931, Załęże), żona Piotra – uchodźcy politycznego z rejencji opolskiej; działaczka ►Katolickiego Towarzystwa Kobiet i ►Związku Uchodźców.
„Polonia” 1931, nr 2356.

STANISLOWSKI Johann (? – 27 XII 1908, Załęże), syn ►Mattiasa, naczelnika ►gminy Załęże; działacz samorządowy, kupiec, właściciel sklepu kolonialnego – handel cygarami, tytoniem; członek Schulverbandu (zob. ►Związek Szkolny) w Załężu; wystąpił z nieudaną inicjatywą założenia gildii strzeleckiej w Załężu. Był fundatorem kaplicy na cmentarzu parafialnym w Bogucicach oraz dzwonu dla ►Domu Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek w Załężu, a razem z żoną Konstantyną figur Pana Jezusa oraz świętych: Piotra, Jakuba, Jana w ►kościele p.w. św. Józefa w Załężu.
AKAD, zesp. 7, sygn. 77; AKAD, zesp. Akta Lokalne, sygn. AL 2516; „Katolik” 1983, nr 55.

STAŃCZYK Jadwiga (przed 1900 − II 1940, Katowice), działaczka katolicka; prezeska ►Sodalicji Mariańskiej Dziewcząt przy parafii św. Józefa w Załężu; w latach 1901−1937; w latach 1937−1940 prezeska honorowa.
AKAD, zesp. 77/82.

STARY PIES (pseud.) zob. ►Sapa Stanisław

STAWOWA, zob. ul. Joachima ►Lelewela.

STAWOWA ULICA, zob. ulica Joachima ►Lelewela.

STELLA, drukarnia w Załężu, zał. 1924 przy ul. Wojciechowskiego (ob. ►ul. Gliwicka) 96, właściciel Walenty Kosarz; w 1925 przeniesiona do Zawodzia. W jej miejscu funkcjonowała Wytwórnia Ksiąg Handlowych i Zeszytów Szkolnych (1925–1939); słabo wyposażona, na początku okupacji miała ulec likwidacji; przejęta przez spółkę Babisch (Walter Babisch z żoną) et Co prowadziła wytwórnię ksiąg buchalteryjnych; w l. 1945–1949 powrócono do pierwotnej nazwy.
APK, Izba Przemysłowo-Handlowa Katowice, sygn. E. 213; E. Długajczyk: Oblicze polityczne i własnościowe prasy polskiej w województwie śląskim 1922–1939. Katowice 1990.

STOLARZE, grupa rzemieślników branży drzewnej, w międzywojniu działało co najmniej siedem warsztatów, których właścicielami byli: Jerzy ►Fesser, Franciszek Franosch, Henryk Heidrich, Franciszek Kura, Paweł Morys, Józef Pastuszka, Jan Płonka; po II wojnie światowej: Józef Piekielny; warsztaty zlokalizowane były przy ul. ►Gliwickiej.
APK zesp. Miasto Katowice, sygn. 400; AUM zesp. 1, sygn. 1214; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice 1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

STOLARSTWO, gałąź rzemiosł drewnianych, którą w okresie międzywojennym reprezentowało co najmniej 8 przedstawicieli: Małgorzata Biro, ►Jerzy Fesser, Franciszek Franosch (Franosz), Henryk Heidrich, Franciszek Kura, Paweł Morys, Józef Pastuszka, Jan Płonka; po II wojnie światowej – Józef Piekielny, którego stolarnia przeszła pod zarząd państwowy. Warsztaty najliczniej były zlokalizowane przy ►ul. Gliwickiej.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 400; AUM, zesp. 1, sygn. 1214; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice [1930]; Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/1936. Opis władz i urzędów państwowych, komunalnych, samorządowych i instytucyj prywatnych; alfabetyczny spis ulic; spis mieszkańców według ulic; alfabetyczny spis mieszkańców; alfabetyczny spis branż, alfabetyczny spis zakładów i przedsiębiorstw przemysłowo-handlowych. Katowice 1935.

STOWARZYSZENIE ABSTYNENTÓW zob. ►Związek Abstynentów w Załężu

STOWARZYSZENIE HODOWCÓW KUR, GOŁĘBI I PTACTWA zob. ►Związek Hodowców Drobnego Inwentarza Katowice III

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ W ZAŁĘŻU (Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej, Katolickie Towarzystwo Młodzieży Polskiej), polska katolicka organizacja młodzieży, zał. 1907; należała do katowickiej centrali SMP (skarbnikiem był m.in. Ludwik Szolc). W 1924 skupiała 195 członków, w l. 30 XX w. – 205, w 1935 – 125. 5 VIII 1928 odbyła się uroczystość poświęcenia sztandaru. Do 1926 funkcjonowały: 2 zespoły palanta, 1–2 drużyny szachowe, 3 drużyny piłki nożnej. Działała też trupa teatralna (zrzeszona w Towarzystwie Teatrów Ludowych), która w 1931 wystawiła sztuki: Zwycięstwo na krzyżu, Precz z lenistwem; jej dyrektorem był ►Wiktor Jesionek. W l. 30 XX w. stowarzyszenie prowadziło drużyny: lekkoatletyczną, szczypiorniaka, tenisa stołowego, uczestniczące w rozgrywkach o mistrzostwo Śląska SMP. Patroni: ks Wilhelm Wyciślik (1927), ks. Józef Miczka; prezesi: Franciszek Lis, Alfons Grolik; wiceprezes: nauczyciel Gola; działacze: Ludwik Szolc, Paweł Mnich, Alojzy Szołtysik, Jan Koziarz; naczelnik gier: Józef Chlebicki. Osiągnięcia: 2 m. w mistrzostwach SMP diecezji śląskiej w piłce nożnej w 1935.
AKAD, zesp. Akta Lokalne, sygn. 02520 i 2521; J. Myszor: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821–1914. Katowice 1990; „Polonia” 1930, nr 1903; „Gość Niedzielny” 1935, nr 39; „Polska Zachodnia” 1928, nr 222.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ ŻEŃSKIEJ, przy ►Parafii św. Józefa w Załężu; założone w 1925, sztandar poświęcono 10 lipca 1935 roku; w latach 30. XX w. zmieniło nazwę na Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej; prezes: Magdalena Brzoskówna, opiekunka: Laura ►Rzytczanka; biblioteka (Helena ►Kaintorówna); wydziały: pracy wewnętrznej, charytatywnej, sportu (Anna Migusińska).
„Polska Zachodnia” 1936, nr 29.

STOWARZYSZENIE PAŃ P.W. ŚW. WINCENTEGO À PAULO, parafialna organizacja charytatywna; w Załężu początek dały jej Konferencje: św. Aniołów Stróżów (niemiecka), zał. i agregowana 30 IX 1904; p.w. św. Jadwigi (polska), zał. i agregowana 24 X 1906 oraz św. Wincentego à Paulo, zał. i agregowana 21 I 1913, która zapewne wówczas wchłonęła dwie poprzednie jednostki organizacyjne. Od 1914 występowała pod jedną niemiecką nazwą St. Winzent Verein, a jej opiekunem był ►ks. Józef Kubis. W okresie międzywojennym nastąpił podział narodowy Stowarzyszenia: oddział polski w 1932 liczył 150, a w 1936 – 165 członkiń; oddział niemiecki w 1932 liczył 120, a w 1936 – 168 członkiń. W 1936 zarząd oddziału polskiego tworzyły: Franciszka Makowska (prefektka), Weronika Stablikowa (sekretarka), Paulina Mronczowa (skarbniczka); na czele niemieckiej organizacji stała Józefa Michatzowa, w zarządzie pracowały: Franciszka Kubis (sekretarz) i Małgorzata Michatzowa. (skarbnik). Organizacja polska w 1932 opiekowała się 44 rodzinami, 2 osobami chorymi, udzieliła zapomóg w wysokości 657 zł, ponadto obdarowała na gwiazdkę 114 biednych dzieci. Dyrektorem obydwu jednostek organizacyjnych był ks. Józef Kubis.
AKAD, zespół Akta Lokalne, sygn. AL 02520–AL 02521; J. Myszor: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821-1914. Katowice 1991; D. Kurpiers: Konferencje św. Wincentego à Paulo w diecezji wrocławskiej w latach 1848–1914. [b.m. I r.w.]; „Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickej)”. Katowice 1932; „Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickej)”. Katowice 1936.

STOWARZYSZENIE ŚWIĘTEJ RODZINY PRZY PARAFII ŚW. JÓZEFA W ZAŁĘŻU (Ogólny Związek Rodzin Chrześcijańskich pod opieką św. Rodziny); organizacja parafialna założona w 1907 roku, skupiała 1169 rodzin; ostatnia wzmianka źródłowa w 1942.
AKAD, zesp. Parafia w Załężu, sygn. 91.

STRAŻ GMINNA, jedna ze struktur organizacyjnych ►Gminy Załęskiej, działalność w latach 1918–1922; zajmowała się m.in. ściganiem przestępców; w 1921 przekazała zebrane 300 marek polskich dla ►Uchodźców.
„Polak” 1921, nr 273.

STROBA Jerzy (17 XII 1919, Świętochłowice – 12 V 1999, Poznań), duchowny rzymskokatolicki. Po święceniach kapłańskich (19 XII 1942 we Wrocławiu) był wikariuszem w parafii pw. św. Marii Magdaleny w Chorzowie (1943–1945 i 1950–1952) i w ►parafii św. Józefa w Załężu (1949–1956), redaktorem „Gościa Niedzielnego” (1949–1952), a od 1951 rektorem kościoła sióstr wizytek w Siemianowicach. W 1952 uzyskał doktorat z teologii dogmatycznej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W l. 1955–1958 sprawował urząd rektora Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie i wykładał teologię dogmatyczną na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie. 4 VII 1958 został mianowany biskupem tytularnym Aradusu, ponadto sprawował funkcje: biskupa pomocniczego gorzowskiego (1958–1972), biskupa diecezjalnego szczecińsko-kamieńskiego (1972–1978), arcybiskupa metropolity poznańskiego (1978–1996), od 1996 arcybiskupa seniora archidiecezji poznańskiej. Pełnił funkcje: przewodniczącego Komisji Katechetycznej (od 1958), członka Rady Głównej Konferencji Episkopatu Polski (od 1974), wiceprzewodniczącego Rady Konferencji Episkopatów Europy (1974–1983), członka Synodu Biskupów w 1977 na temat katechizacji, Synodu Biskupów w 1985 z okazji 20. rocznicy zakończenia Soboru Watykańskiego II, Synodu Biskupów Europy w 1991, Papieskiej Komisji ds. Katechizmu (1987–1992), współprzewodniczącego Komisji Wspólnej Rządu RP i Episkopatu (od 1992), członka Komisji Stolicy Apostolskiej ds. Konkordatu (1992–1993). Pochowany w bazylice archikatedralnej Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu.
Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku – www.encyklo.pl/index.php?title=E-ncyklopedia.

STRZELEC ZAŁĘSKA HAŁDA, KS zał. ok. 1935 w Załęskiej Hałdzie, jednostka organizacyjna Miejscowego Oddziału ►Związku Strzeleckiego. Specjalizował się w ciężkiej atletyce – jeden z trzech klubów zalicznych do pionierów zapasów w stylu wolnym na terenie Katowic. Był członkiem Polskiego Związku Atletycznego i Śląskiego Związku Atletycznego.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku w latach 1878–1945. Katowice 1986; A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). [W:] „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1998.

STRZELEC ZAŁĘŻE, KS przy ►Związku Strzeleckim w Załężu; sekcja ciężkoatletyczna odegrała pionierską rolę w popularyzacji stylu wolnego w zapasach; w nowym stylu odbyła się jedna walka podczas meczu zapaśniczego z „Strzelcem” Nikiszowiec 2 XI 1936; w walce tej wystąpił niejaki Pyka.

STRZYBNEGO AUGUSTYNA KS. ULICA zob. ►Tokarska ulica

ST. WINZENT VEREIN zob. ►Stowarzyszenie Pań p.w. św. Wincentego a Paulo

SUDETEN WEG, zob. ►Piechy Józefa Ulica.

SUROWCE MINERALNE, w Załężu wydobywano rudy cynku (►galman) i żelaza (►żelaziak), ►węgiel kamienny.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

SZABERPLATZ zob. ►Bazar „Załęże”

SZADOK, stary ciemny las dziewiczy (od szadzić się = ciemnieć), południowa część ►Lasu Załęskiego w okolicach Kokocińca.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

SZEPTYCKIEGO STANISŁAWA ULICA, zob. ul. ►Klimczoka.

SZEWCZENKI Tarasa ULICA (Gemeinde Strasse, Gminna, Miechowice), położona w Załężu, dł. 115 m, początkowo o układzie południkowym; utworzona z części ul. Gminnej i Miechowice; w l. 1939–1945 włączona do Gemeindestraße; nazwa nadana 1953. Przed sprzed I wojną światową przy ulicy mieściły się: odlewnia brązu fosforyzowanego Langera, pierwotna siedziba ►jadwiżanek (1899); w okresie międzywojennym: Herkules Motor-Werke, Fabryka przypraw do zup Magam, wędzarnia kiełbas i szynek, ►Miarczyński i Spółka (w l. 1939–1945 Fabryka Sprzętu Strażackiego – Feuerwehrgeräten Fabrik Willi Winkler), zakład ślusarski Petera Waluscha (przed 1922), a mieszkańcem był m.in. nauczyciel Piotr Zboch; po 1945 budynek biurowy Turbomontażu. Właścicielami kamienic byli: przed 1922 – Konstanty Boniarski, Józef Chrobok, Andreas Gorny, Leopold Kostka; w l. 1922–1939 – Tekla Górny, Juliusz Jadwiszczok, Adolf Kaluscha, Max Kręglicki, Maria Skrzypczykowa; w l. 1939–1945 – Else Gruschka. Obecnie przy ulicy znajduje się Centrum Biznesowe „Rawa Office”.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1543–1545.

SZKOLNICTWO, całokształt zagadnień związanych z organizacją szkół stopnia ►podstawowego, ►zawodowego i ►średniego oraz przejętych ze sfery opieki społecznej ochronek (przemianowanych na przedszkola); pierwotnie, od 1827 roku, reprezentowane przez szkoły ludowe w Załężu (np. ►Szkoła w Załężu), od 1878 w ►Załęskiej Hałdzie (zob. ►Szkoła w Załęskiej Hałdzie); od 1899 do sieci placówek wychowania przedszkolnego rejencji opolskiej zostały włączone ochronki; ich rozwój zapoczątkowały ss. ►Jadwiżanki (które pracowały także w Zawodziu); w pierwszej dekadzie XX w. stworzono zalążki szkolnictwa zawodowego, dostosowanego do potrzeb miejscowego ►przemysłu), liczba placówek wzrosła do pięciu, z podziałem na szkoły wyznaniowe: katolickie i jedną ewangelicką (zob. ►Szkoła ewangelicka); pierwotne nauczanie w j. polskim od 1870 zastąpiono edukacją w j. niemieckim; w czasie I wojny światowej zmieniło się przeznaczenie pomieszczeń szkolnych – powstał m.in. mały ►Lazaret wojenny; a w okresie plebiscytowym utworzono siedzibę wojsk Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej; w 1921 obiekt szkolny w Załęskiej Hałdzie włączono do działań powstańczych; w okresie międzywojennym nastąpiła polonizacja szkolnictwa, w miejsce kadr niemieckich zaczęli napływać nauczyciele m.in. ze Śląska Cieszyńskiego, byłego zaboru rosyjskiego; szkołom nadano imiona polskich patronów: Tadeusza Rejtana, Józefa Lompy, Juliusza Słowackiego, Jana Kochanowskiego, Gabriela Narutowicza, Konstantego Damrota, Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Ignacego Mościckiego w Kolonii im. ►Mościckiego; dwukrotnie zmieniano numerację placówek szkolnych; wzrosła liczba przedszkoli publicznych (zob. ►Przedszkole nr 8, ►Przedszkole nr 9, ►Przedszkole nr 10, ►Przedszkole nr 11, ►Przedszkole Towarzystwa Polek w Załężu, ►Przedszkole Deutsche Schulverein; placówek szkolnych (►Szkoła Podstawowa nr 25 im. Konstantego Damrota w Załęskiej Hałdzie; ►Szkoła Podstawowa nr 24 im. Ignacego Mościckiego w Kolonii im. ►Mościckiego; wznowiono nauczanie zawodowe (m.in. ►Szkoła gospodarstwa domowego dla dziewcząt); w okresie okupacji hitlerowskiej zmieniono patronów polskich na niemieckich, dokonała się wymiana kadr (straty osobowe wśród polskich nauczycieli, m.in. Franciszek ►Lipka). Po 1945 roku odtwarzano sieć szkół podstawowych sprzed wojny, dokonał się rozwój szkolnictwa zawodowego: rozpoczęły działalność szkoły zasadnicze i technika przy zakładach pracy (zob. kopalnia ►Kleofas, Huta ►Baildon, Fabryka Maszyn Górniczych ►MOJ, (►Przemysłowa Szkoła Zjednoczenia Fabryk Maszyn i Sprzętu Górniczego), ►Przemysłowa Szkoła Zjednoczenia Biur Projektowo-Montażowych); uruchomiono placówki przedszkolne związane z zakładami przemysłowymi (►Przedszkole Huty „Baildon", ►Przedszkole kopalni „Kleofas”; w latach 50. XX w. rozwinęło się szkolnictwo medyczne (pielęgniarstwo, stomatologia), kształcące przyszłych pracowników komunikacji miejskiej (►Zasadnicza Szkoła Przyzakładowa Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego im. Stanisława Mastalerza; ►Szkoła Podstawowa nr 60 Specjalna); od połowy lat 60. XX w. dokonywała się redukcja placówek (poprzez fuzje) w Załężu, rozwijało się natomiast szkolnictwo w Osiedlu Witosa (►Szkoła Podstawowa nr 33, ►Zespół Szkół Prywatnych, ►Zespół Szkół Licealnych nr 7), ►Miejskie Przedszkole nr 13, ►Miejskie Przedszkole nr 50, ►Miejskie Przedszkole nr 85); nauczyciele: Stefan ►Dubiel, Leopold ►Janicki, Wincenty ►Karuga, Edward ►Kiełczewski, Stanisław ►Kołodziej, Michał ►Magryś, Mieczysław ►Rolecki, Józef ►Słomka.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie-Załężu. Maszynopis [1955]: https:// www. przedszkola. edu.pl/ katowice, os__ witosa.html; APK zesp. Dyrekcja Okręgowa Szkół Zawodowych, sygn. 68; J. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskiem. Przedszkola, szkoły wszelkiego typu, nauczycielstwo. Opracowane na podstawie materiałów urzędowych i innych źródeł. Katowice 1936; Sieć placówek wychowania przedszkolnego w województwie katowickim. Lata 1979-1990. Katowice 1979. Informator o szkołach zawodowych i liceach ogólnokształcących województwa katowickiego dla absolwentów szkół podstawowych. Katowice 1970; Informator dla kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych w Katowicach w roku szkolnym… Katowice 2007.

SZKOŁA II STOPNIA NOWEGO TYPU, zob. ►Zespół Szkół Huty Baildon.

SZKOŁA EWANGELICKA W ZAŁĘŻU, utworzona w 1908 jako 2-klasowa, zatrudniała 2 nauczycieli, a kierował nią Eduard Albrecht; w 1911 uczęszczało do niej 136 dzieci (1911), należała do okręgu szkolnego Kattowitz III. Około 1926–1928 była oznaczona numerem 19, do wybuchu II wojny światowej numerem 27, patronował jej Andrzej Frycz-Modrzewski. Na początku l. 30. XX w. 3 szkoły jednoklasowe połączono unią personalną pod kierownictwem Skalbierza; polska szkoła (nr 26) mieściła się w budynku ►Szkoły Podstawowej nr 23 im. Jana Kochanowskiego przy ul. Wojciechowskiego 99 (obecnie ►ul. Gliwicka), a niemiecka (nr 28) funkcjonowała w budynku ►Szkoły Podstawowej nr 27 przy ul. Wojciechowskiego 99 oraz w gmachu szkolnym przy ul. Wojciechowskiego 114 i w pobliskich obiektach szkolnych. Na początku l. 30. XX w. w szkole działało ►Koło Krajoznawcze Młodzieży. W połowie l. 30. XX w. odrębność szkół wyznaniowych w Polsce została zlikwidowana.
APK, zesp. Inspektorat Szkolny Katowice, sygn. 85; „Wiadomości Administracyjne Miasta Katowic” 1928, nr 1 i 1933, nr 1; C. Herold, H. Cyrus: Schematismus der offentlichen katholischen und evangelischen Volkschulen des Reg.-Bez. [Regierungsbezirk] Oppeln. Statistik, Adressbuch: eine ubersichtliches Zusammenstellung aller kath.[olischen] und evang.[elischen] Schulen unter Angabe der Post, [...], Emeriten und deren Pension. Bearb. von... Breslau 1911; J. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskim. Katowice 1936.

SZKOŁA GOSPODARSTWA DOMOWEGO, zał. 1901 ►Domu Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek w Załężu; w szkole uczono sztuki prowadzenia gospodarstwa domowego, a na życzenie rodziców – prac ręcznych; z zajęć szkolnych korzystało zazwyczaj 30–40 dziewczynek; w 1925 kursy kroju ukończyło 130 dziewcząt.
Sto lat służby sióstr św. Jadwigi, kościoła ubogich w Katowicach-Załężu (1899–1999). Katowice-Bogucice 1999.

SZKOŁA KATOLICKA W ZAŁĘSKIEJ HAŁDZIE, pierwsza placówka edukacyjna w Załęskiej Hałdzie ulokowana w dwupiętrowym budynku z l. 1872–1873, powstała na terenach udostępnionych przez ►Hohenlohe-Werke. W 1911 funkcjonowała jako placówka 4-klasowa, zatrudniała 4 nauczycieli; w 1912 uczęszczało do niej 312 uczniów. W 1904 wyposażona w instalacje: wodociągową i elektryczną; od 1906 prowadzono sad i warzywnik; w 1917 wybudowano boisko i lodowisko dla akcji Volks- und Jugendspiele. Szkołą kierowali: ►Georg Heda, Thomas, Ścisło. W 1921 w budynku mieściła się siedziba oddziału powstańczego. Po wybudowaniu nowej placówki (►Szkoła Podstawowa nr 25 im. Konstantego Damrota w Załęskiej Hałdzie) zmieniła przeznaczenie (przerobiona na mieszkania dla nauczycieli).
Kronika Szkoły Podstawowej nr 25 – wersja elektroniczna; „Polska Zachodnia” 1928, nr 263.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr 20 im. TADEUSZA REJTANA W KATOWICACH-ZAŁĘŻU, zał. 1827, nauka rozpoczęła się 27 III w wynajętej chacie; w 1828 przystąpiono do budowy własnego (dwuizbowego) budynku szkolnego w pobliżu dzisiejszej ►ul. Klimczoka; do placówki uczęszczało 102 dzieci. Po 1845 nastąpił gwałtowny wzrost liczby dzieci związany z industrializacją; w l. 1860–1861 rozpoczęto budowę nowego budynku przy ►ul. Gliwickiej, w 1877 nastąpiło otwarcie drugiego budynku; w nowych, lepszych warunkach naukę pobierało od 352 do 1000 uczniów. 2 VIII 1919 zawieszono działalność placówki; 19 IX 1922 powołano pierwszego polskiego kierownika szkoły, którym został Roman Królikowski. Od 1 IX 1924 placówka funkcjonowała jako szkoła polska, od 21 III 1925 p.n. 8-klasowa Szkoła Powszechna im. Tadeusz Rejtana (od 1934 działały: żeńska drużyna harcerska, koło szkolne LOPP – 75 uczennic, sekcja Polskiego Szkolnictwa Zagranicą – 40 uczennic, koło szkolne PCK – 73 uczennice); w l. 1939–1945 placówka niemiecka; w l. 1944–1945 lazaret Wermachtu; I 1945 próba podpalenia budynku przez wycofujące się wojska niemieckie, udaremniona przez nauczyciela Mariana Mroza. Od 30 I do 4 II 1945 trwały przygotowania do otwarcia szkoły, a 5 II 1945 zainaugurowano działalność oświatową i pedagogiczną polskiej szkoły; od 1957 szkoła koedukacyjna; w 1962 rozpoczęto rozbudowę placówki; w 1966 ufundowano szkolny sztandar; w 1967 patronat nad szkołą objęła ►Huta Baildon; od 1993 placówka miejska; od 1999 sześcioletnia; od 2017 połączona z ►Młodzieżowym Domem Kultury. Dyrektorzy: Roman Królikowski, Michał Magryś, Marian Mróz, Jadwiga Cichoń, Daniel Janiszewski, Weronika Mrozowska, Barbara Bogucka, Celina Warszawska, Grażyna Wasiak, Stefania Wosek, Beata Kalinowska.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski Wydział Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych, sygn. 21; K. Młożniak- Grabowska: Monografia historyczna Szkoły Podstawowej nr 20 w Katowicach. Katowice 2017; L. Musioł: Załęże. Monografia miejscowości i parafii św. Józefa. Stalinogród-Załęże 1956; Kronika szkolna Szkoły Podstawowej nr 20 w Katowicach. T. 1–2.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr 21, w 1887 przy ►ul. Gliwickiej 154 na gruntach Cabonia; od 1931 dysponowała budynkiem dwupiętrowym; do 1922 Katholische Volksschule nr II, później 8-klasowa Szkoła Powszechna im. Józefa Lompy (1925–1941), Moltkeschule (1941–1945); pierwotnie koedukacyjna, od 1928 męska. W 1912 uczęszczało do szkoły 862, w 1936 – 452, w 1950 – 400 uczniów. W l. 1920–1922 placówka była miejscem postoju wojsk francuskich Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej i Rządzącej. W l. 1922–1928 dwie klasy, a od 1928 do l. 30. XX w. jedną klasę oddano do dyspozycji Szkoły dla Niemieckiej Mniejszości Językowej im. Gabriela Narutowicza; w l. 1928–1939 i 1945 działała na terenie szkoły polska ochronka, a w 1934 uruchomiono świetlicę; w okresie II wojny światowej część pomieszczeń przebudowano na lokale biurowe. Szkołą kierowali m.in. Victor Benczek, Wierzbicki, Michalik, Stanisław Kołodziej. W 1972 połączyła się ze Szkołą Podstawową nr 22 (budynek przekazano Specjalnej Szkole Zawodowej im. Janusza Korczaka, a nr szkoły przejęła placówka w Podlesiu).
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Kuratorium Okręgu Śląskiego, sygn. 146; T. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskiem: przedszkola, szkoły wszelkiego typu, nauczycielstwo, opracowane na podstawie materiałów urzędowych i innych źródeł. Katowice 1936; „Wiadomości Administracyjne Katowic” 1932, 1933, 1937.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr 23 im. JANA KOCHANOWSKIEGO, utworzona w 1908, ulokowana w budynku dwupiętrowym (660 m²) przy ul. Wojciechowskiego 99 (obecnie ►ul. Gliwicka); w l. 1908–1922 funkcjonowała jako Katholische Volksschule Nr III, następnie ze spolszczoną nazwą, od połowy l. 20 XX do 1939 i w l. 1945–1966 nosiła imię Jana Kochanowskiego, w l. 1940–1945 – Herbert Norkasschule; w tym samym budynku do 1933 mieściła się ►Dokształcająca Szkoła Zawodowa. Do 1939 placówka była szkołą męską, po 1945 – koedukacyjną. W 1966 nastąpiła fuzja z ►Szkołą Podstawową nr 20, a budynek przejęła ►Szkoła nr 60 (specjalna). W 1908 do placówki uczęszczało 884 uczniów, w 1932 – 806, w 1936 – 427, a w 1966 – 207. Szkołą kierowali .in.: Radwan, ►Eugeniusz Kiełczewski, ►Antoni Schmydt, Maria Korzusznik, Józef Grodzki, a nauczycielami byli: ►Stanisław Gola, ►Józef Ścigalski.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 20 – wersja elektroniczna; J. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskim. Katowice 1936; C. Herold, H. Cyrus: Schematismus der offentlichen katholischen und evangelischen Volkschulen des Reg.-Bez. [Regierungsbezirk] Oppeln. Statistik, Adressbuch: eine ubersichtliches Zusammenstellung aller kath.[olischen] und evang.[elischen] Schulen unter Angabe der Post, [...], Emeriten und deren Pension. Bearb. von... Breslau 1911; „Wiadomości Administracyjne Miasta Katowic” 1933, nr 1 i 1937, nr 1–3.

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 25 W ZAŁĘSKIEJ HAŁDZIE, do 1949 im. Konstantego Damrota; od 2000 im. Roberta Oszka, funkcjonująca przy ►ul. Bocheńskiego; zlikwidowana 1 IX 2006. W 1872 podjęto decyzję o budowie nowej 2-klasowej szkoły na Załęskiej Hałdzie. Uroczyste otwarcie nastąpiło 8 VIII 1873. Naukę rozpoczęło wówczas 195 uczniów (nauczanie odbywało się w systemie dwuzmianowym). W 1894 szkoła została przekształcona na 3-klasową (180 uczniów), w 1905 na 4-klasową, a w 1910 na 5-klasową. Rok szkolny 1922/1923 był początkiem polskiej szkoły. Stary budynek nie odpowiadał potrzebom; decyzją władz miasta w 1928 rozpoczęto budowę nowego (pierwszy budynek oddano do użytku w 1929, drugi w 1931). Rok szkolny 1929/1930 uczniowie powitali w nowych murach. Uroczyste otwarcie nastąpiło 3 IX 1929; poświęcenie przez ks. Józefa Kubisa przy udziale władz politycznych i oświatowych m. Katowice i województwa śląskiego 9 IX 1931.W budynku (o pow. 2862 m³) znajdowało się 14 sal lekcyjnych, przedszkole, gabinet nauczycielski, kancelaria, hala gimnastyczna, pracownia robót ręcznych, sala konferencyjna i pokazów filmowych; prowadziły działalność organizacje: ►Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, ►Liga Morska i Kolonialna, ►Towarzystwo Polek, ►Narodowo-Chrześcijańskie Zjednoczenie Pracy, ►Koło Przyjaciół Harcerstwa, ►Towarzystwo Czytelni Ludowych, ►Związek Powstańców Śląskich i ►Związek Strzelecki; od 1936 siedziba ►Towarzystwa Śpiewu Lutnia; ►Oddziałów Młodzieży Powstańczej, ►TG „Sokół” w Załęskiej Hałdzie, ►Towarzystwa Młodych Polek; od 1936 działało kółko sportowe. 27 VIII 1939 w szkole miał siedzibę sztab oddziału Wojsk Przeciwlotniczych. Po wydarzeniach wojennych 27 stycznia 1945 do szkoły powróciły polskie dzieci. Przez następnych 40 lat szkoła kształciła kolejne pokolenia Polaków. Stała się również miejscem spotkań lokalnej społeczności. Była silnie związana z miejscowym środowiskiem – kwitnęło życie kulturalne, dzieci i młodzież mogły spędzać wolny czas, rozwijając swoje zainteresowania. 20 sierpnia 1987 SP nr 25 została przekształcona na szkołę z klasami I–III; w 1989 utworzono pierwszy oddział specjalny dla uczniów z dziecięcym porażeniem mózgowym. Ponowne przekształcenie w pełną szkołę 8-klasową nastąpiło decyzją Urzędu Miasta Katowic z 9 III 1995. Dwa lata później utworzono pierwszą klasę integracyjną. W związku z reformą oświaty od 1 IX 1999 szkoła została przekształcona w 6-letnią szkołę podstawową. 10 XI 2000 szkole nadano imię kapitana Roberta Oszka. Od początku roku szkolnego 2003/2004 placówka została przekształcona w Zespół Szkół Integracyjnych nr 1 (SP nr 25 z Oddziałami Integracyjnymi i Gimnazjum Integracyjne nr 36). W 2006 SP nr 25 została zlikwidowana; a od 1 IX 2006 ZSI nr 1 przeniesiono na Osiedle Tysiąclecia (włączono do niego Szkołę Podstawową nr 58 im. Marii Dąbrowskiej), gdzie funkcjonował do 2017. Szkołą kierowali m.in.: ►Ryszard Ścisło (od 28 VIII 1922), Zygadlewicz, ►Antoni Zagórski, ►Franciszek Lipka; zasłużeni nauczyciele: ►Wincenty Karuga, ►Mieczysław Rolecki, ►Stefan Dubiel, ►Antoni Szymański.
Kronika szkoły nr 25 w Załęskiej Hałdzie (zapis elektroniczny); J. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskiem: przedszkola, szkoły wszelkiego typu, nauczycielstwo, opracowane na podstawie materiałów urzędowych i innych źródeł. Katowice 1936; „Górnoślązak” 1931, nr 204.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr 33 im. STANISŁAWA LIGONIA, utworzona 1 IX 1957 na ►Osiedlu Witosa, wówczas w 11 oddziałach naukę pobierało 419 uczniów. Od 1968 nosiła im. Gwardii Ludowej, uczęszczało do niej 1100 uczniów, zlokalizowana była w dwóch budynkach: przy ►ul. S. Kossutha i ►ul. T. Patalonga. Od 1986 funkconuje w nowym gmachu przy ►ul. W. Witosa, od 1992 dysponuje własnym basenem pływackim. Od 1995 nosi imię aktualnego patrona. W 1999 wraz z ►Gimnazjum nr 6 utworzyła ►Zespól Szkół Ogólnokształcących nr 7 na Osiedlu Witosa.
https://www.zso7.katowice.pl/index.

SZKOŁA PODSTAWOWA nr 60 SPECJALNA im. MARII GRZEGORZEWSKIEJ, powołana do życia jako SP nr 60; mieści się przy ul. ►Gliwickiej 148; pierwotnie placówka zaadaptowała jedynie cztery sale lekcyjne, maleńką kuchnię i dwa niewielkie pomieszczenia gospodarcze, z których jedno stało się biblioteką szkolną; naukę rozpoczęło 84 dzieci zamieszkujących Załęże, Załęską Hałdę i Dąb; w kolejnych latach powstały pracownia zajęć technicznych i świetlica. Od 1970 roku patronem placówki jest Maria Grzegorzewska (tablica pamiątkowa); od 1999 w strukturach Zespołu Szkół Specjalnych nr 11 (SP nr 60 i 3-letnie Gimnazjum Specjalne nr 28); od roku szkolnego 2017/2018 pod aktualną nazwą. W latach 1961–2019 wykształciła 550 uczniów. Dysponuje nowoczesną salą komputerową z dostępem do internetu, odnowioną salą gimnastyczną i rehabilitacyjną, salą do gimnastyki korekcyjnej; dyrektorzy szkoły: Aleksandra Magdziak, Janina Wernik, Anna Górnicka, Anna Pleśniak, Teresa Pasierbska, Maria Flanczewska, Anita Wieloch, Elżbieta Ślęzakiewicz.

SZKOŁA PRZEMYSŁOWA HUTY BAILDON W KATOWICACH, otwarta decyzją Ministerstwa Przemysłu i Handlu 18 VI 1947 przy ►ul. Żelaznej 1 w budynku ►Gimnazjum Przemysłowego Huty Baildon. Naukę prowadzono w klasach od 1 do 3 (wg wieku); zajęcia odbywały się w 2 salach; w 1949 do szkoły uczęszczało 78 uczniów; w l. 1947–1950 funkcję dyrektora pełnił Zdzisław Grzesik.
APK, zesp. Dyrekcja Okręgowa Szkolnictwa Zawodowego, sygn. 10.

SZLAK DWUDZIESTOPIĘCIOLECIA PTTK, znakowany zielony szlak turystyczny w województwie śląskim; nr 245, okrężny; długości 115 km, Park Śląski – Czeladź – Dąbrowa Górnicza – Jaworzno – Katowice (Lasy Panewnickie) – Ruda Śląska – Załęże (ul. ►Wiśniowa) – Park Śląski.

SZPITAL DZIECIĘCY W ZAŁĘŻU, od 1938 podejmowano próby przeniesienia niektórych działów specjalistycznej placówki medycznej lecznictwa zamkniętego powstałej w Katowicach na ►ul. Macieja; pełna realizacja nowej lokalizacji szpitala pediatrycznego w dawnym ►Azylu Miejskim w Załężu nastąpiła w okresie okupacji hitlerowskiej (1943). Odbudowę szpitala w 1945 zainicjował ►dr Stanisław Roszak i siostry jadwiżanki (do 1949 pracowały w szpitalu i opiekowały się szpitalną kaplicą). Placówka zmieniła nazwę na Szpital Miejski nr 3, od l. 70. XX w. funkcjonował w strukturach Śląskiej Akademii Medycznej, w l. 90. XX w. przeniesiony do Murcek.
Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SZWAN Henryk (29 VIII 1898, Zawada Książęca – 7/8 IV 1940, Ostaszków), górnik kopalni ►Kleofas, powstaniec śląski, funkcjonariusz Policji Państwowej Województwa Śląskiego; członek ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, dowódca oddziału bojowego „Załęże”; w 1921 roku brał udział w rozbrajaniu policji niemieckiej; od 1922 w Policji Państwowej Województwa Śląskiego; oficer śledczy w Komendzie Miejskiej i Powiatowej w Katowicach, działacz ►Związku Powstańców Śląskich w Załężu; w sierpniu 1939 współorganizator oddziałów samoobrony, w dniach 15–16 sierpnia 1939 rozbił niemiecką grupę dywersyjną; 4 września ewakuowany na wschód, wzięty do niewoli sowieckiej, w której zginął. Pośmiertnie awansowany do stopnia aspiranta (2007). W 2018 brano pod uwagę jego kandydaturę na patrona jednej z ulic w Osiedlu ►Witosa.
Policjanciwhistorii ipn. gov. pl; https://www>. info katowice.pl/2018/05/10/

SZYBY KOPALNI KLEOFAS: ►Fortuna I, ►Fortuna II, ►Fortuna III, ►Północny, ►Wschodni I i II, ►Zachodni.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

SZYFERPOL, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością przy ul. Wojciechowskiego 25 (obecnie ul. ►Gliwickiej), hurtownia materiałów budowlanych (cement, dachówki eternitowe, azbestowo-cementowe i inne materiały budowlane; figurowała w spisach firm w latach 20. XX w.
Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. [Katowice 1930].

SZYMECKI Stanisław (26 I 1924, Załęska Hałda – 26 IX 2023, Białystok), duchowny rzymskokatolicki, doktor teologii fundamentalnej, biskup diecezjalny kielecki w latach 1981–1993, arcybiskup metropolita białostocki w latach 1993–2000, od 2000 arcybiskup senior archidiecezji białostockiej. W latach 1931–1948 przebywał na emigracji we Francji, gdzie kształcił się w szkołach katolickich, tam też przyjął w 1947 święcenia kapłańskie; W okresie 1948–1981 pełnił wiele funkcji w diecezji katowickiej, m.in. w latach 1968–1978 był rektorem Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Przyjął papieża Jana Pawła II w Kielcach (1991). Odznaczenia i wyróżnienia: w 1998 nadano mu tytuły honorowego obywatela Katowic i Białegostoku, w 2012 otrzymał Odznakę Honorową Województwa Podlaskiego, w 2006 roku został przyjęty w poczet członków Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie (otrzymał rangę Komandora z Gwiazdą).
https://silesia.edu.pl/index.php/Szymecki_Stanisaw